بازگشت
تلاش هاي جديد انتقال گاز و نفت تركمنستان به شبه قاره
محمداسحاق فياض محمداسحاق فياض

انتقال گاز تركمنستان از طريق خاك افغانستان به پاكستان و هند يكي از قديمي ترين طرح هايي است كه همچنان برسرزبانها بوده و تلاش هاي گسترده اي صورت گرفته ولي تاكنون ناكام بوده است. درحالي كه ديگر طرح هاي انتقال گاز در منطقه چندين سال بعد ازاين طرح آغاز به كار كرد، اكنون به مرحله بهره برداري نزديك مي شود، اماطرح انتقال گاز تركمنستان ازافغانستان هنوزهم به اما واگرهاي متعددي مواجه است. با گسترش نا امني در جنوب افغانستان، جمهوري اسلامي ايران كه يكي از بزرگ ترين صادركنندگان گاز در جهان مي باشد، تلاش هايي زيادي را به خرج داد تا قراردادهاي كلان صادرات گاز را با كشورهاي پاكستان و هند به امضا برسانند و موافقت اين دو كشور را با احداث خط لوله صلح جلب نمايد، در كناراين توافقات ايران سعي كرد جمهوري تركمنستان را نيز متقاعد نمايد كه گاز خود را از طريق خاك ايران به پاكستان وهند ويا كشورهاي اروپايي صادر نمايد. اما برنامه هاي اتمي ايران و چالش هاي سياسي را كه بدنبال داشت، اين كشورموفق نشد تا توجه تركمنستان را به اين پيشنهادات جلب نمايد.

يكي از امتيازات بزرگي كه فراز و نشيب هاي فراوان به خود گرفت و تا كنون به نتيجه قطعي نرسيده است، عبور خط لوله گاز تركمنستان از خاك افغانستان به سوي  هند است. اين خط لوله در صورت احداث آن صدها ميليون دالر براي افغانستان سود خوهد داشت و حدود چهار صد ميليون دالردرسال افغانستان حق ترانزيت در يافت مي كند و در كنار اين امتياز از خريد گاز ارزان قيمت در داخل افغانستان برخور دار مي گردد و دهها ميليون دالر ديگر براي مردم  افغانستان در قبال مصرف گاز صرفه جويي خواهدشد. اما اين امتياز بزرگ بجاي آن كه رفاه و آسايش را براي مردم ما ببار آورد،  بحران و خونريزي و دخالت خارجي را دركشور ما تشديد كرد، پاكستان به طمع رسيدن به بازارهاي آسياي مركزي و سود زيادي كه گاز ارزان تركمنستان عايد اين كشور مي گرديد، تقريبا دو دهه قبل گروه طالبان را بوجود آورد و اين گروه را تقويت و تسليح نمود و متاسفانه فاجعه هاي انساني زيادي را در اين كشور مرتكب شد، در كنار آن  شركت آمريكايي يونيكال به طمع بدست آوردن امتياز احداث اين خط لوله  تلاش هاي زيادي كرد و پول هاي كلاني را به مصرف رساند و براي رسيدن به اين هدف گروه طالبان را تجهيز و تقويت كرد و چندين تن از بزرگان افغاني را چون حامد كرزي، احمد جلالي و زير داخله پيشين، زلمي خليل زاد نماينده فعلي امريكا در سازمان ملل و... را به عنوان شريك تجاري اين شركت قرار داد، اما تلاش هاي اين شركت در سايه حمايت از سلطه طالبان جز ضررهيچ منفعتي عايد اين شركت نگرديد. بعد از سقوط طالبان و استقرار دموكراسي در افغانستان، اميد واري هاي زيادي بوجود آمد تا احداث اين خط لوله به توافق نهايي ميان كشورهاي ذيفع برسد، اما به مرور زمان اين طرح آميخته با مسايل سياسي و ناامني هاي منطقه اي گرديد كه شك و ترديد هايي را نسبت به موفقيت اين طرح بوجود آورد و ايران با استفاده ازاين فرصت با تلاش هاي زياد ديپلماتيك و امتيازاتي را كه به طرف هاي ذينفع داد بيشتر از شركت امريكايي يونيكال موفقيت بدست آورد.

نزديك به دو دهه از عمر اين طرح مي گذرد و براساس پيش بيني ها بايد طي سه سال آماده بهره برداري مي گرديد و بيش از ده سال تاكنون بايد ازاين طرح استفاده عملي مي شد، اماعوامل متعددي اين طرح را به تاخير انداخت، اكنون بارديگر تلاش هاي جديدي براي اجراي اين طرح آغاز گشته است. هفته گذشته وزیران و مقامات وزارت نفت و گاز کشورهای ترکمنستان، پاکستان،هند و وزير خارجه افغانستان درخصوص چگونگی اجرای طرح خط  لوله گاز ترکمنستان در اسلام آباد گردهم آمدند و دراين باره تبادل نظر کردند. در اين نشست مسئله گواهینامه ارزیابی ذخایر گازی ترکمنستان بررسی شد.وزیر نفت و گاز ترکمنستان گفت: کشورش می تواند در مرحله نخست 30 میلیون مترمکعب گاز روزانه به پاکستان و همین مقدار به هند ،همچنین 5 میلیون متر مکعب به افغانستان تحویل دهد. سپس مقدار گاز تحویلی به این سه کشور را در مجموع به 90 میلیون مترمکعب در روز خواهد رساند.

مهم ترين بحث آنان دراين نشست مسئله امنيت خط لوله گاز و نفت از خاك افغانستان بود و براي يافتن يك راه حل براي آن رايزني كردند.

 رییس بانک توسعه آسیا كه دراين نشست در پاکستان  شركت كرده است گفت: این بانک تاکنون 4 میلیون دالر دراین طرح به عنوان کمک فنی سرمایه گذاری کرده است و اين بانك سهمي دراين طرح دارد.

 هم چنين يك شركت امريكايي سال گذشته ادعا كرده بود كه امتياز احداث اين خط لوله را دردست گرفته است. اين شرکت آمریکایی كه آی.او.سی نام دارد گفته است: دولت پاکستان اجازه احداث خط انتقال نفت و گاز ترکمنستان به پاکستان را به آنها می دهد. تلویزیون خصوصی جیو هم  هفته گذشته با اشاره به تائید دولت پاکستان درخصوص تفویض مسئولیت احداث خط لوله نفت و گاز ترکمنستان- افغانستان -  پاکستان به اين شركت اعلام کرده بود: این طرح 10 میلیارد دالر هزینه خواهد داشت.

پایگاه اینترنتی روزنامه جنگ هم به نقل از دفتر هماهنگی شرکت آی.او.سی . آمریکا در 28 اسد 1386 كه گفته مي شود امتياز احداث اين خط لوله را بدست آورده است، نوشت: این طرح 2200 کیلومتر طول دارد و در ظرف سه سال تکمیل خواهد شد.

در صورتي كه اين طرح عملي گردد تحول اقتصادي و سياسي بزرگي در منطقه ايجاد خواهد كرد، البته از اين تحول اقتصادي پاكستان، افغانستان و تركمنستان بيشترين بهره را خواهد برد.  خط لوله گاز ونفت ترکمنستان از افغانستان عبورنموده به بندر گوادر در ایالت بلوچستان پاکستان خواهد رسيد. دراين شهر بندري  قرار است با هزینه سه و نیم میلیارد دالری یک پالایشگاه نفتی نیز ساخته شود.

قرار است از این خط لوله روزانه دو میلیون بشکه نفت و چهار میلیون فوت مکعب گاز از ترکمنستان به اين بندر منتقل شود.براساس این طرح فرآورده های نفتی جی.پی. 1 ، و جی.پی. 4  دراين پالايشگاه توليد خواهد شد.

همان طوري كه گذشت تامين امنيت لوله گاز و نفت درافغانستان از مهم ترين دغدغه هاي سرمايه گذاري روي اين طرح است. دراين ميان شرکت آ.او.سی آمریکا كه امتياز احداث اين لوله را به عهده دارد، اعلام كرده است كه درخصوص امنیت خط لوله در خاک افغانستان و بیمه آن توافق حاصل شده است و به زودی مراسم امضاء این معاهده برگزار خواهد شد.

به هرحال اگرواقعا توافقات تااين مرحله نزديك شده باشد و دست اندركاران امور براي اجراي اين طرح راهكاري هاي قوي براي حفظ اين خط لوله درافغانستان گرفته باشد، بخش بزرگي از مشكلات و چالش هاي فراروي احداث اين حط لوله برطرف گرديده است و اگرامسال كار اين طرح آغاز گردد، مي تواند طي سه سال بخشي از مشكلات بيكاري را نيز درافغانستان برطرف نمايد.

همچنين اين خط لوله مي تواند تاثيرات مثبت در روابط سياسي و اقتصادي ميان سه كشور افغانستان، تركمنستان و پاكستان بگذارد. بهبود روابط ميان سه كشور، رونق اقتصادي و ثبات و امنيت را در منطقه تقويت خواهد كرد.

 


April 27th, 2008


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسایل بین المللی